Straffen is schadelijk. Punt.

Door Adinda Cocquyt — 12/10/2021

Met de deur in huis

Kinderen verdienen respect. Net als volwassenen. 
Kinderen hebben veiligheid en rust nodig.
Net als – en eigenlijk nog meer dan – volwassenen. 

Geen onzekerheid en angst over hoe jouw pet vandaag zal staan.

Ga je kalm blijven of uitvliegen?
Ga je mij straffen of laat je mij gerust?
Ga je vandaag lief tegen mij zijn of zal je je van je kwaadste kant laten zien?
Ga je andere kinderen tegen mij opzetten of niet?
Ga je mij uitlachen of bekritiseren of niet?
Ga je angst zaaien of ga je redelijk zijn?

Kinderen verdienen het om volwassenen rond zich te hebben die door gedrag heen kijken.
Die de vertaling kunnen maken.
Die zien dat élk (wan)gedrag communicatie is en dat er steeds een behoefte achter schuilgaat die vraagt om vervuld te worden.

Belangrijke disclaimer:
Betekent dit dan dat je elk gedrag zomaar moet toestaan, dat je moet springen voor je kinderen?
Neen, he-le-maal niet.
Grenzen zijn nodig.
Er bestaan gewoon andere manieren om die uit te zetten.

Maar onze kinderen moeten toch leren?

Volwassenen die hun kinderen iets willen leren met behulp van angst, schuld, schaamte of andere pijn weten vaak gewoon niet dat er alternatieven bestaan.
Dat lijkt me eigenlijk wel normaal.
Want hoe kan je iets doen als je het zelf nooit geleerd of ervaren hebt?

Als je merkt bij jezelf dat je je kinderen eerder op een controlerende en sturende manier opvoedt, wees dan niet streng voor jezelf.
Jij bent ook kind van jouw opvoeding, jouw ouders deden in de opvoeding wat voor hen op dat moment het beste leek.

Ik vraag mij af of je zelf gezien en gehoord werd als kind (en als volwassene).
Of jij met respect behandeld werd, veiligheid en rust hebt mogen ervaren, geliefd werd om wie je werkelijk was en bent, of je het gevoel kreeg dat je van betekenis was, of je zelfvertrouwen en zelfrespect kon opbouwen, of je je gevoelens mocht en kon tonen - ook boosheid, teleurstelling en frustratie - , of je het gevoel kreeg impact te hebben en bij te kunnen dragen aan een groter geheel.

Ik wens het jou in elk geval hard toe, want dat is uiteindelijk wat elke mens nodig heeft:
het gevoel hebben erbij te horen en van belang te zijn.

Iets met goede bedoelingen

Misschien ben jij – net als ik – overtuigd van de manier waarop je met kinderen omgaat, vanuit de beste bedoelingen.
En toch durf ik te stellen dat er een grotere kans is dat je zowel met een autoritaire en controlerende als een te lakse en betuttelende opvoedmethode (jong)volwassenen kweekt die niet per se met gezonde grenzen kunnen omgaan.

Uit onderzoek blijkt dat straffen en controlerend opvoeden op lange termijn negatieve gevolgen heeft. (o.a. Alfie Kohn - Rewards & Punishments)

• Het heeft een effect op schoolresultaten en/of latere loopbaanprestaties.

• Het heeft een invloed op sociaal-emotionele en relationele vaardigheden met minder zelfvertrouwen, lage eigenwaarde en minder veerkracht als resultaat.

• Er is meer kans op stressgerelateerde aandoeningen als angsten, burn-out, depressie.

Kinderen die op een strikt autoritaire manier worden opgevoed en die geregeld gestraft worden - fysiek en/of psychologisch -kunnen de neiging vertonen om als volwassenen de volgende kenmerken te ontwikkelen:

• Toekomstige rebellen die zich tegen alles en iedereen afzetten, de ouders eerst.

• Approval junkies die nooit zonder toestemming, goedkeuring of een of andere beloning initiatief kunnen nemen en/of taken kunnen afwerken.

• Perfectionistische people pleasers, voor wie het tevredenstellen van anderen ten koste van zichzelf een overlevingsstrategie wordt. 

• Volwassenen die niet op een gezonde manier met hun emoties kunnen omgaan: ofwel worden ze erdoor verzwolgen ofwel lijkt het alsof ze geen emoties hebben. De emotieregulatie staat dus nog helemaal niet op punt.

Alles beter dan de pijn van de afwijzing, van niet gezien en geliefd te worden om wie je bent.

Kinderen, ook de kleintjes, maken voortdurend besluiten over wie ze zijn.
Dat doen ze doorgaans op basis van overtuigingen en percepties - die overigens niet altijd juist blijken te zijn.
Om te kunnen leven met de pijn van die overtuigingen ontwikkelen ze onbewust een of meer copingsstrategieën.
En ja, wij hebben dat als kind ook gedaan.

We zijn ervan overtuigd dat de onbewuste strategie die we gebruiken de enige manier is waarop we de liefde van onze ouders (en andere zorggevers) waard zijn en mogen ontvangen.
Misschien herken je jezelf wel in één van de volgende beschrijvingen.
Het gaat over de overtuiging die je je als kind ooit hebt eigen gemaakt en van daaruit een beschermingsmechanisme hebt ontwikkeld.

— de overtuiging: “Ik ben jouw liefde blijkbaar gewoon helemaal niet waard; ik keer je dus de rug toe en vlucht weg, ik trek me terug en hou mijn gevoelens voor mezelf, want dit is veel te pijnlijk om te dragen.” (rebel)
— de overtuiging: “Ik ben jouw liefde alleen maar waard als ik gehoorzaam en flink doe wat er van mij verwacht wordt.” (approval junkie en people pleaser)
— de overtuiging: “Ik ben jouw liefde alleen maar waard als ik goeie punten haal, mijn best doe, en als het nog beter, nog verder, nog hoger, mooier, leuker, slanker, sterker … kan.” (perfectionist)
— de overtuiging: “Ik ben jouw liefde alleen maar waard als ik mijn gevoelens onderdruk of wegstop, want het is blijkbaar niet veilig om ze te uiten.” (problemen met emotieregulatie)

Elk van deze strategieën is de prijs die volwassenen betalen voor de angst, schuld, schaamte en pijn waarmee ze als kind - soms onbewust! - werden (op)gevoed, vanuit het gezin, vanuit de school, vanuit hun ‘village’.

So many broken children living in grown bodies mimicking adult lives.

— Irtiza Irti

Balanceren op een slappe koord

Anderzijds, het evenwicht vinden is ontzettend moeilijk.
Ik hoor ook de terechte bezorgdheid van veel mensen die vinden dat je kinderen ook niet moet gaan verwennen en bepamperen.

Helemaal mee eens.
Want het tegenovergestelde van autoritair opvoeden is toegeeflijk opvoeden.

Het woord zegt het zelf: je geeft van alles toe aan je kind.
Je houdt geen rekening (meer) met je eigen grenzen, of die van anderen.
Het kind is baas.
Jij maakt het pad schoon en effen - als een curlingouder - zodat je kind zo weinig mogelijk lastige of moeilijke ervaringen meemaakt.
Jij doet allerlei zaken voor je kind terwijl het dat al perfect zelf kan.

Dat kan dan resulteren in gedrag dat kinderen doet uitgroeien tot volwassenen die ervan overtuigd zijn dat ze alles mogen, dat alles voor hen moet worden gedaan, dat ze overal en altijd op alles recht hebben en een soort van dictators van liefde worden.
Ook niet bepaald een gezonde variant, dus.

Het is natuurlijk zo dat verschillende factoren meespelen in hoe een kind uitgroeit tot de volwassene die hij is.
Maar de impact van de opvoeding is wel groot.

Volgens mij is het nuttig en belangrijk dat we met z’n allen nadenken over wát we doen, hoé we het doen en waarom we het doen.
Zo ook onze interactie met kinderen.
Zonder oordeel of schuld en schaamte.
En zonder verwijten, niet naar onze eigen ouders of andere zorgfiguren en ook niet naar onszelf.

Ieder mens doet wat hij kan, met de tools die hij/zij voorhanden heeft en met de kennis en inzichten die op dat moment aanwezig zijn.

Hoe zou het zijn om met een open blik, vanuit een gezonde nieuwsgierigheid, naar je eigen opvoeding en die van je kinderen te kijken?

Bruggenbouwer

Het gedachtegoed achter Positive Discipline probeert twee zaken te combineren: vriendelijk én kordaat zijn.
Empathisch én vastberaden zijn.
Liefdevol én begrenzend zijn.

Duidelijkheid, structuur en veiligheid creëren zonder te rigide of zonder soft te zijn.

Ofwel: rekening houden met de gevoelens/gedachten/(be)leefwereld en grenzen van je kind én rekening houden met die van jou.

Zonder controle of macht te gebruiken.
Zonder schuld, schaamte of pijn toe te voegen.
Zonder je kind als een broos en breekbaar porseleinen beeldje te behandelen.

Meer weten?

In deze tekst schrijf ik over de frase “Ik werd vroeger gestraft, maar ik heb daar niets aan overgehouden.”, iets waarvan ik zelf heel lang overtuigd was. Tot ik mij begon te verdiepen in de materie van straffen en belonen.
Hier kan je meer lezen over Positive Discipline.

En hier vind je meer info over de training Ontspannen ouderschap zonder schuldgevoel.