Iets over rouw en troost
03/04/2023
Er zijn zo van die mensen die op subtiele wijze onder mijn vel kruipen.
Omdat we iets delen waar onmogelijk passende woorden voor te verzinnen zijn.
Tiemen was zo iemand.
Hij wist op een of andere manier mijn hart te raken.
En vorige week ging hij dood.
Ach.
Hoe mistig, grauw en ‘af’ klinkt de verleden tijd op dit moment.
Het past nog niet bij hem.
Ik rouw, denk ik.
En niet alleen om Tiemen.
Het verdriet rond zijn dood haalt zoveel meer naar boven.
Ik voel van alles en weet niet goed met welk gevoel te beginnen.
Maar zoals ik tegenwoordig doe bij een soortement van beginnende overspoeling: ik ga erbij zitten en kijk ernaar.
Probeer te benoemen wat ik denk dat ik voel.
Rouw is niet eenduidig, niet lineair, vergelijkbaar of vormelijk, niet in hokjes te passen, niet meetbaar of eindig.
Rouw is complex en heftig.
Dat kan uw hart aan stukken rukken.
Dat kan een zeurderige ambetantigheid zijn, zo’n beetje gelijk een hardnekkig haartje dat in uw keel blijft steken.
Dat komt bij u aankloppen op de momenten waarop het écht niet past.
Dat trekt uw aandacht tot ge door de knieën gaat en zegt: “Allez, het is goed, ik luister.”
Rouw is zo wat vuil van tijd tot tijd.
Zo gelijk van dat stof dat bij een verbouwing al uw poriën verstopt.
Als een deurtje dat de vuiligheid van uw interieur halsstarrig binnenhoudt.
Maar wat rouw ook doet, is de boel weer proper maken.
Want het vuil vanbinnen hoopt zich op en spuit dan - al dan niet met grote kracht - naar buiten.
In de vorm van tranen bijvoorbeeld.
Of zweet. Of scheldpartijen.
Of gevechten met uw kussen of uw matras.
Of met uw ex.
Rouw kan ook heel onzichtbaar zijn.
En dan komt het vermomd naar buiten als machteloosheid, schaamte, teleurstelling, moedeloosheid, opstandigheid, negativiteit, hulpeloosheid, agressie …
We smoren dat graag in de kiem, want we tonen dat niet graag.
Waarom niet?
Omdat het zo verdomd moeilijk is om rouw te delen.
Er is volgens mij namelijk nogal wat marge tot verbetering op onze collectieve manier van reageren op mensen in rouw.
Zeker als de weken en de maanden verstrijken en de tijd weer zijn gangetje gaat, ook al draait de wereld voor altijd een stukje anders voor zij die in dit leven verder moeten zonder hun geliefde.
Zeker voor mensen die levend verlies ervaren of die met chronische rouw leven.
Zeker voor mensen die worstelen met minder evidente vormen van verlies.
Kijk, troost dat is iets delicaats, vind ik.
Dat moet gewoon ‘just’ zijn.
Niet klef, kleinerend, belerend of relativerend.
Of opdringerig en ietwat schreeuwerig, zoals wanneer ge troostzinnetjes te lezen krijgt met een uitroepteken op het einde.
Veel sterkte! Veel moed! Hou je vast aan de mooie herinneringen!
Alsof mijn rouw sneller rond zal zijn door het bij wijze van spreken in mijn oor te toeteren.
Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar bij mij helpt dat niet.
Integendeel.
Echte troost hoeft zelfs niet uit woorden te bestaan.
Ik denk dat ik niet zo makkelijk te troosten ben.
Alhoewel, neen, dat is niet waar.
Het is eigenlijk vrij simpel: troost is voor mij het erkennen van het gevoel dat er is.
Als alles klopt.
In mijn zoektocht naar woorden van (h)erkenning rond verlies herinnerde ik mij de prachtige poëzie van John Roedel.
Die mens heeft ervaring met de rauwheid van rouw en kan het fantastisch schoon verwoorden.
Ik deel graag 1 van zijn gedichten.
Ik denk dat Tiemen het goed zou gevonden hebben.
Niet alleen omwille van woorden en zinnen die gepast en ongepast in elkaar klikken.
Ook de boodschap is duidelijk: Fuck gast, you do you. Your grief is yours. Own it.
Misschien heb je er iets aan.
Zeker wanneer zich de zotte gedachte in je hoofd nestelt dat je misschien geen recht hebt op rouw als iemand in jouw omgeving sterft.
Omdat je vindt dat je te veraf stond, bijvoorbeeld, of omdat je ‘maar’ een vriend of kennis van vroeger was.
Omdat je je schuldig voelt.
Omdat je de onderlinge band mee hebt laten verwateren of zelfs hebt doorgeknipt.
Omdat je vindt dat je te weinig aanwezig bent geweest.
Omdat je zelf keihard worstelt met kolkende gedachten en gevoelens die geen einde lijken te kennen.
Omdat je niet wist hoe hard het leven op hem/haar inbeukte.
Omdat je geen specifieke band had.
Omdat je zelf de draagkracht niet (meer) had om de zwaarte van de ander te helpen dragen.
Omdat ...
Je hoofd zal altijd een reden proberen verzinnen om jezelf van alles te ontzeggen.
Maar je hoofd heeft niet altijd gelijk.
Ratio is soms echt overroepen.
Iédereen heeft recht op rouw.
Wanneer iemands overlijden - of overgaan - jou raakt, laat dat dan toe.
Geef jezelf toestemming om te rouwen.
Om die persoon.
Om een ander iemand die je liefhebt.
Om een leven dat je je anders had voorgesteld.
Om relaties die anders gelopen zijn dan jij had gewild.
Om jezelf.
En om alle soorten verlies die jij ooit al hebt ervaren, maar misschien nog niet echt beleefd hebt.
Laat ze maar toe, die emoties.
Hoe diep weggeduwd, onderhuids, vuil, onderdrukt, pijnlijk, kak … ze ook mogen zijn.
Bless the mess.
It makes you human.
Veel liefs en zachtheid voor jezelf
Adinda
Tiemen, dju toch, maat. ❤️
Hier vind je een opname van de auteur die zijn gedicht voordraagt.
Grief Is A Coral Reef
when somebody else tries
to tell you how you should grieve
smile and forgive them
through your watering eyes
and then imagine
how lonely it must be
to be the person who
audits the tears
of other people
the well-intended
will tell you how long
you should miss
your beloved
but
you take your time
grief is a hedge maze
and being lost inside of it
is more than okay
don’t race through
your heartache
because you might
just miss a miracle
or two
in the teardrops rolling
down your face
don’t grieve quickly
just to make somebody
else feel better
if you need to,
let your grief
become a coral reef
let the algae of your hurt
slowly form over the years
into the softest violet hue of heaven
it can take two lifetimes to recover
when our beloved becomes
an empty chair
it’s okay
take as much time
as you need
your healing is your healing
and the scars of absence
will itch longer than you can imagine
but that is because you
risked to love so deeply
and that is far better than
the alternative
I am proud of you
and the courage it
takes for you to grieve
so fearlessly
don’t listen to those
who want you to go back
to normal
normal will never exist again
for those of us who have
lost a part of our heart
if the moon broke in half
would it feel normal?
to hell with normal
normal was their scent on your collar
normal was their voice resting in your ear
normal was their touch on your skin
you have a new normal
it’s looking at the shape of clouds
for messages from the great beyond
that your beloved is fine
you have a new normal
it’s building a cabin in
the woods of your memory
where you and your beloved
can meet for lunch
you have a new normal
it’s crying and laughing
at the same time
whenever their favorite
song plays on the radio
grief isn’t the enemy
of life
numbness is
don’t become numb to your suffering
welcome it in
and let it wrap you
up like a blanket
whenever it shows up
at your door
it’s okay
I swear
it’s okay
your beloved misses you just
as much as you miss them
and someday
you two will
get all tangled up
together again
someday
you two will
push each on a
swing again under
a shower of falling blooms
and someday
you two will ride
comets together
on the edge of everything
and someday
you two will giggle
at all of the idiots
who tried to tell you
how to grieve
— John Roedel
1.3 ~ grief is a coral reef ~
From my collection of poetry entitled “Psalms of Modern Kindness”
Artwork by Tiemen Van Haver